"Parizod" yoxud yangi o'zbek kinosi haqida

Bundan bir yilcha oldin, rus tilida chop qilinadigan jurnallarimizning birida hozirgi o'zbek kinosi haqida bir maqola yozgandim. Unda kinolarimizning bir xilligi, san'at asari darajasidan ancha pastda ekanligi haqida fikr yuritgandim. Yetkazmoqchi bo'lgan fikrim, qisqacha, quyidagicha edi: kino sanoatimiz juda tez rivojlanayapti, lekin filmlar faqatgina daromad olish maqsadida ishlanadigan bo'lsa, ularning saviyasi hech qachon ko'tarilmaydi. Albatta, taklifni talab belgilaydi, lekin kinochilarimiz filmlar darajasini birozgina oshirishsa, bundan hamma yutadi. Ham uydagi muxlislar mehrini qozonsa bo'ladi, ham chetga uyalmasdan olib chiqsa bo'ladigan filmlar yaratiladi.

Maqolani yozishga turtki bo'lgan tuyg'u o'quvchiga tanish bo'lsa kerak. Lekin, ochig'i, unga qanday ta'rif berishni bilmayman. Bir-ikkita yaxshi kino ko'rib qo'yib, o'zini kino ixlosmandi deb biladigan odamning hozirgi kinolarimizga yuqoridan qarashi, deb ta'riflasa bo'lar. Boshqa so'z bilan aytganda, "toza san'at" "bozorbop mahsulot" girdobida yo'qolib ketayapti, degan norozilik kayfiyati.

Oradan oylar o'tib, yozning issiq bir kunida Toshkent kinoteatrlaridan biri yonidan o'tib ketayotib, Ayub Shahobiddinovning "Parizod" filmining posterini ko'rib qoldim. Ssenariyni atoqli yozuvchimiz Erkin A'zam yozganini o'qiganimdan keyin, kinoni ko'rishga qaror qildim. Bungacha Shahobiddinovning "Sevinch" va "O'tov" filmlarini ko'rgan edim, lekin rejissorning ismini eslab qolishga majbur qilgan film aynan "O'tov" bo'lgan.

G'urbatdagi sog'inch haqida

Vatanni sog'inish haqida gap ketganida, uzoq vaqt chet elda ishlagan yoki o'qigan odamlar boshqalarga qarab faylasufona, ba'zan esa ko'ksiga g'urur bilan mushtlab, "sog'inch qanday bo'lishini mana bizdan so'rang, akasi" deganini ko'p ko'rganman. O'zim ham bir-ikki marta shunday degan bo'lsam, ajab emas. Bu gap qanchalik balandparvoz bo'lmasin, uning tagida haqiqiy ma'no, bir odam ichidan o'tkazgan kechinma borligiga ishonganim uchun, undan ham muhimrog'i, ana shu satrlarni yozayotganimda o'sha kechinmani o'zim his qilayotganim uchun bu yozuvga qo'l urdim. Chunki qog'ozga tushiriladigan har bir yozuv, muharrirning qistovi bilan bo'lmagan taqdirda, deyarli har doim yozuvchiga tinchlik bermaydigan, kunlab uning hayolini o'g'irlaydigan kechinmadan tug'iladi.

Sog'inch deganda men, boshqalardan farqli o'laroq, ko'pincha oddiy, boshqa odamlarning diqqatidan chetda qolgan narsalarni o'ylayman. Albatta, boshqa hamma kabi men ham birinchi navbatda odamlarimizni - o'zimning oilam, qarindoshlarim, do'st-birodarlarimni; undan keyin taomlarimizni, qo'shiq-kuylarimizni sog'inaman. Lekin bularni kim ham sog'inmaydi?

Meni bularni yozishga undagan ko'z oldimga xotiramning burchaklaridan chiqib kelgan bir tasvir bo'ldi; nima uchun aynan shu tasvir ko'rindi menga, buni o'zim ham bilmayman. Unda yozning issiq bir kunida, xuddi hozirgi kabi, qishlog'imdagi asfalt ko'cha bo'ylab qator bo'lib ekilgan tut daraxtlari, ularning ortidagi dalalarni ko'rdim. Tut daraxtlari menga boshqa shunga o'xshash yo'llarni, vatanimizning ko'chalari bo'ylab pillaga ozuqa barglarini yoyib turgan yana minglab ana shunday daraxtlarni, ularning shoxlarida qizarib, suvga to'lib pishayotgan mevalarini eslatdi. Tasvirlar xotiralarga ulandi: bolaligimni esladim, yozning bearmon kunlarida tutlarga tirmashib yegan tut mevalarining ta'mi yana og'zimga qaytib kelgandek bo'ldi.

"Oldingdan oqqan suvning qadri yo'q," degan maqolning asl ma'nosini ana shunday paytlarda to'liq tushunib yetaman. Men tasvirlagan manzaralarning oldidan yuz marta o'tib, ularning shu darajada ilhom va sog'inchga sabab bo'lishini hayolingizga ham keltirmassiz. Lekin aynan ana shunday xotiralar odamda o'zgacha huzun, o'zgacha sog'inch, o'zgacha xotiralarni uyg'otadi.

Surat haqida: Suratdagi yuqorida yozganim qishlog'imning ko'chasi emas - rasmni internetdan (mana bu yerdan) oldim. Men ham boshqalar kabi qishlog'imning ko'chasiga ahamiyat berishni hayolimga keltirmagan ekanman. Bu suratni bir horijlik sayyoh olgan. Garchi mening qishlog'im bo'lmasa-da, bir-biriga o'xshash minglab qishloq ko'chalaridan birining surati bo'lgani uchun, menga juda tanish tuyuldi.

Zamonaviy o'zbek adabiyoti haqida

O'zbek tilida badiiy adabiyot o'qimaganimga ko'p yil bo'ldi. 10 yildan oshib ketgan bo'lsa kerak. Yaxshilab eslab qarasam, o'zbek tilida yozilgan kitoblardan oxirgi o'qiganim - Said Ahmadning "Yo'qotganlarim va topganlarim" to'plami ekan. Ungacha o'zbek tilida juda ko'p kitob o'qiganman - bolalik davrlarimda, keyinchalik esa davlat imtihoniga tayyorlanish jarayonida o'nlab romanni qo'ldan o'tkazganman. Qodiriydan tortib Tog'ay Murodgacha o'qib chiqqanman, hali hanuz bu ajoyib asarlarni eslaganimda, o'sha yoshlik paytlarim esimga tushib ketadi. Talabalik yillarimda o'zbek tilida asosan she'r o'qirdim, lekin vaqt o'tishi bilan, ulg'ayib, diydam qotib ketganidanmi, yoki, O'tkir Hoshimov yozganidek, "dunyoga hayrat bilan qarash" qobiliyatini asta-sekin yo'qotib borganimdanmi, she'rlar oldingiday ta'sir qilmaydigan bo'lib qoldi.

O'tgan 10 yil ichida o'nlab roman o'qidim, lekin ularning katta qismini ingliz tilida, ba'zilarini ruschada o'qidim. Talabalik paytlarimda, ingliz tilida roman o'qish borgan sari osonlashib, menga xuddi yangi bir dunyo ochilganday bo'lgan. Ayniqsa ingliz tilida yozilgan kitobni hamisha ingliz tilida o'qishga harakat qilardim. Fransuz, nemis yo boshqa tilda yozilgan kitobning ruschasini topardim. Shunday qilib o'zbek tilidagi kitoblardan uzoqlashib ketdim.

Shunchalik uzoqlashibmanki, oxirgi yillarda vatandoshlar nima o'qiyapti, qanday kitoblar chop qilinayapti, adabiyot dunyosida nima gap - bularning hammasidan bexabarman. Xuddi Tog'ay Murodning "Momo yer qo'shig'i" novellasi qahramoni singari. Bugun o'ylab qoldim, o'zbekchadayam yangi kitoblar chop qilinayotgandir, balkim ular orasida yaxshilari bordir, deb. Buni bilishning men uchun eng qulay yo'li - sizlardan so'rash. Oxirgi 5-10 yil ichida o'zbek adabiyotida qanday yangiliklar bo'ldi? O'zbek tilida yozilgan qaysi kitobni tavsiya qila olasiz? Qaysi kitobni qayta-qayta o'qigan bo'lardingiz? Qaysi yozuvchini do'stingizga tavsiya qilasiz?

Javoblar uchun oldindan rahmat! ;)

Oxford sayohati

Oxford degan azim va navqiron shaharga borib keldim. Afsus, safar to'g'risida batafsil yozishga hozir na vaqt bor, na kuch. Ammo bir kun kelib albatta yozaman, chunki o'rtoqlashadigan narsa ko'p. Kembridj haqida yozganimdan keyin, albatta. Balkim, vaqtim bo'lsa, ikkala shahar o'rtasidagi o'ziga xos munosabat to'g'risida ham yozarman.

Oxford menga yoqdi, Kembridjga qaraganda kattaroq, shaharga o'xshaydiganroq shahar ekan. Ammo kaminangizga baribir Kembridj ko'proq yoqadi. Sababini keyingi yozuvlardan birida batafsil yoritaman.

Amitav Ghosh bilan uchrashuvim haqida

Kembridjning yaxshi tomonlaridan biri shundaki, bu yerga judayam ko'p mashhur olimlar, yozuvchilar, san'at ahli muntazam ravishda kelishadi. Har hafta universitetning qaysidir fakulteti yoki kolleji kimnidir taklif qiladi, bu uchrashuvlar ko'pincha jamoat uchun ochiq bo'lib, xohlagan odam qatnasha oladi. Nafaqat qatnasha oladi, balki o'zini qiziqtirgan savollari bilan ham murojaat qilishi mumkin. Bugun universitetga hind yozuvchisi Amitav Ghosh tashrif buyurdi va kamina uning ma'ruzasini tinglashga va undan keyin qisqa suhbat qilish sharafiga sazovor bo'ldim.

Amitav Ghosh o'ziga yarasha shuhratga ega bo'lsa-da, O'zbekistonda uni ko'pchilik bilmaydi (yozuvchilik asosiy kasbi bo'lsa-da, Ghosh AQShdagi Harvard va New Yorkning City universitetlarida 'qiyosiy adabiyot'dan dars beradi). Zamonaviy hind yozuvchisi deganda, adabiyotga qiziqadiganlar Salmon Rushdiyni, ba'zi zamondoshlar esa Rohinton Mistry yoki Arundhati Royni bilishsa ajab emas. Mening o'zim bu yozuvchi haqida 2009 yilda, uning Sea of Poppies (yuqoridagi suratdagi kitob, nomini Qizg'aldoq dengizi deb o'zbekchalashtirsa bo'ladi) nomli asari nomdor Man Booker sovriniga nomzod qilib saylanganida birinchi bor eshitganman. O'shanda Yaponiyada bo'lishimga qaramay, nimagadir ingliz tilidagi hind adabiyotiga qiziqqan davrlarim edi, menimcha Rushdiyning Yarim tun bolalari romani ta'siri ostida bo'lsa kerak. (Vaqt topib, bu hind adiblari va ularning asarlari haqida bo'lak bir narsa yozarman). Shu sababdan, Angliyaga kelib, kitob do'koniga qilgan safarlarim birida ushbu kitobni sotib olgandim. Shu kungacha u javonda mening diqqatimni kutib turgan edi, bugun esa, muallifning bizning shaharga kelishini eshitib, kitobni qo'ltiqladim-da, ma'ruza bo'ladigan Huquq fakulteti binosiga yo'l oldim.

Ghosh janoblari 'O'tmishni qalamga olish' mavzusida yana bir mashhur tarixchi bilan birgalikda qiziqarli ma'ruza qildi. Ma'ruzasini, "Bu tadbirni 'suhbat' shaklida bo'ladi, deyishganida, xursand bo'lib ketdim, chunki tadbirga tayyorlangim, bir nimalar yozgim kelmagandi. Rostini aytsam, yozishni uncha yoqtirmayman," so'zlari bilan boshlaganida, 300 kishilik xaloyiq gurillab kulib yubordi. Birgina shu hazili bilan ma'ruzachi tinglovchining ko'ngliga yo'l ola oldi, menimcha. Ghosh tarix va adabiyot haqida juda ravon va sodda so'zlar bilan, hammaga tushunarli lekin ajoyib bir shaklda qiziqarli nutq so'zladi. Tarixsiz adabiyot, adabiyotsiz esa tarix bo'lmasligi haqida, roman yozish jarayonida tarixiy manbalardan qanday foydalanishi, haftalarcha kutubxonada o'tirishi haqida gapirdi. Hammamiz ham yozuvchidan eshitishga qiziqqanimiz narsalar - yangi asarlar qanday tug'iladi, yoziladi, yozuvchi qanday qilib o'zi uchun yangi mavzularni kashf qiladi - ana shular haqida ajoyib samimiyat bilan so'zladi.

Ma'ruzadan keyin qabul marosimi bo'ldi: tadbirga kelganlar o'zlarini biroz aqlli his qilib, bir qadahdan qizil sharob olib, ma'ruza taassurotlari, adabiyot va tarixning chambarchasligi haqida chuqur fikrlari bilan o'rtoqlashish imkoniga ega bo'lishdi. Oradan ko'p o'tmay, tadbir qahramonlari kelishdi, lekin Ghoshning kelganini ko'pchilik sezmay qoldi, chunki uning bilan birga kelgan bir nechta hind yoshlari uni o'rab olib, zalning bir burchagida tinimsiz savolga tutishdi. Qabul oxirlab qolganida, kitobni qo'ltiqlab kamina ham bordim, o'zimni tanishtirib, yozuvchi bilan biroz suhbatlashgan bo'ldim. O'zbekiston, deganimda, biroz hayron qoldi, lekin ko'p o'tmay Bobur va uning ajoyib hayot hikoyasi haqida gaplashib ketdik. Hindlardan juda ko'p eshitadigan fikrni undan ham eshitdim: "Bobur butun umri davomida 'o'zbeklar'ga qarshi kurashgan, ularni yomon ko'rgan." Yana bir marta o'sha davrlarda 'o'zbek' nomi hozirgiga nisbatan ancha tor ma'noda ishlatilgani, Shayboniy o'zbek qabilalari sardori bo'lishiga qaramay, bor yo'g'i bir qism o'zbeklarning vakili bo'lgani, Bobur o'sha 'o'zbeklar'ga qarshi kurashgan bo'lsa-da, zamonaviy o'zbek tiliga asos bo'lgan Chig'atoy turkiysida asarlar yozgani, bu orqali zamonaviy o'zbek tiliga katta hissa qo'shgani haqida qisqacha so'zlab berdim. Yuzidan juda charchagani ko'rinib turgan bo'lsa-da, meni diqqat va qiziqish bilan tingladi. Uni ko'p qiynamaslik uchun (yonidagi hind talabalari charchatib bo'lishgandi), qo'limdagi kitobni unga berib, men uchun imzosini qo'yishini iltimoq qildim. "Jonim bilan," dedi, va kitobni ochib, quyidagilarni yozib berdi: "Sherzodga, eng yaxshi tilaklarim bilan. Amitav Ghosh"

Fevral

Fevral oyi nima uchun hammaga sovuq tuyuladi? Bu savolga ikkita javobim bor. Birinchidan, fevral oyi rostdan ham dekabr va yanvardan sovuqroq bo'ladi. Bunga isbot sifatida oxirgi bir nechta qishni eslashning o'zi kifoya qiladi. Ikkinchidan, psixologiyaning ta'siri ham bor: ikki oy davomida qishning sovuqlari, ayoz bobosi va shamollaridan charchagan odamlar bahorni, quyoshni, yam-yashil maysani yanada kuchliroq xohlay boshlashadi.

Angliyada ham fevral qishning eng sovuq oyi. Yanvarning oxirida "Qishning bor yo'g'i bir oyi qoldi!" degan quvonch to'la qichqirig'imga uy egasi "Hali shoshmay tur, oldinda fevral turibdi", deb javob berdi. Aytganidek, bu hafta shu paytgacha qishning eng sovuq haftasi bo'layapti. Shanbadan yakshanbaga o'tar kechasi qishning birinchi "haqiqiy" qori yog'di. Angliyada qor odatda ertasi kuniyoq erib ketadi, lekin bu qor haliyam to'liq erib ketgani yo'q, kechalari hukm surayotgan ayoz esa yo'l chetlarida qolgan, qorayib ketgan qor uyumlarini muzlatib, toshday qattiq holatga keltirgan. Kecha kechqurun kutubxonadan qaytayotib, birinchi marta sovuqning "zahrini" sezdim: uyga kelganimda burnim qip-qizargan, barmoqlarim esa sovuqdan qotib, qimirlashi qiyin bo'lib qolgan edi. Uyning egasi ham sovuqni birinchi marta sezganmi (bir joyidan sovuq o'tgan shekilli:)), kun davomida isitish tizimini o'chirmayapti.

Qor haqida bo'lak, suratli yozuv yozaman, shu kunlarda.

Banan archish haqida

Bu blog Angliya haqida bo'lishiga qaramasdan, vaqti-vaqti bilan, uncha olis bo'lmagan yoshligimni eslab, Yaponiya haqida ham yozib turaman.

Hayotimning Yaponiyada o'tgan 2 yili ichida juda ko'p qiziq narsalarni (va narsalarga) o'rgandim. Shulardan eng g'alatisi, menimcha, banan archishning yaponcha usuli bo'lsa kerak. Aytingchi, siz odatda bananni qanday archiysiz? To'g'ri, o'zagidan ushlab turib (chunki o'zak ona tabiat tomonidan ushlash uchun yaratilgandek), uchidan terisini pastga tortasiz. Natijada banan quyidagicha archiladi:

Yaponiyada esa ko'pchilik bananning o'zagini qarsillatib sindirib, uni pastga tortish yo'li bilan archishganini juda ko'p ko'rganman. Mana bunday qilib:

Birinchi marta men ham ana shu usul bilan archib ko'rganimda, ancha qulay ekanini tushunib yetganman. Birinchidan, o'zakning o'zini burab, qo'lni bananning shilimshiq "badaniga" tekkizmasdan, terisidan qutulsa bo'ladi. Ikkinchidan, yaponcha usulda archilgan bananning uchini tishlab, tuflab tashlashga hojat qolmaydi, chunki qora uchi pastda qoladi.

Yaponiyadan ketganimdan so'ng bu narsaga ahamiyat bermay qo'ygan ekanman. Yaqinda Yaponiyada tug'ilib-o'sgan amerikalik bir bolaning banan archiganini ko'rib, yana esimga tushdi. Yaponlardek archiding, deganimga javoban, "axir bu eng tabiiy usul-ku," deb qoldi. Uning fikriga qo'shilishdan boshqa ilojim qolmadi :)

O'zbek o'zbekni uzoqdan taniydimi?

Bugun yuz bergan kutilmagan va qiziq tasodif haqida yozmoqchiman. Kembrijning "restoran" nomiga da'vogar "pub"laridan birida bir guruh do'stlar bilan o'tirgandim, yoshi mendan 5-6 yosh katta bir aka yonimga kelib, mulozamat bilan toza inglizchada qayerdanligimni so'radi. O'zbekistonlikman, degan javobimni eshitib, yuzlari bir lahza yorishib, tabassum qildi. Qo'limni mahkam siqib, "Assalomu alaykum, o'zim ham sizni o'zbek deb o'yladim, ko'zimga issiq ko'rindingiz," dedi. Bu yerlarga qisqa muddatli xizmat safariga kelgan ekan. Ikki og'iz gaplashdik, ko'pchilik kabi aka ham meni Farg'onalik deb o'ylabdi.

Juda yoqimli tasodif bo'ldi, lekin rostini aytsam, unchalik hayron qolganim yo'q. Chunki o'zimizning odamlarni chet elda yurganda ko'pincha osongina tanib olsa bo'ladi. Yurish-turish, kiyinish tarzi, hatto imo-ishorani nazarda tutmayapman: bu yerning xalqiga o'xshab kiyingan bo'lsa ham, o'zbekni baribir ajratib olsa bo'ladi. Menimcha bir oilaning vakillari bir-birida tushuntirib bo'lmas yaqinlik sezgani kabi, biz ham tushunarsiz iliqlik sezsak kerak bir-birimizni ko'rganimizda. Bo'lmasa bu o'lkada dunyoning ming burchagidan kelgan ming xil odam bor. O'zbeklarga juda-juda o'xshab ketadigan chehralar bor, masalan meksikaliklar, yoki Janubiy Amerika hindulari avlodlari. Lekin ularni biroz kuzatsangiz, boshqacha ekanligini bildirib qo'yadi. O'zbekni esa ozroq vaqt kuzatib bexato aniqlasa bo'ladi.

Bundan 5 yil oldin Manchesterdan Londonga borganimda, shahar avtobuslarida juda ko'p vatandoshlarni uchratardim. Birinchi qarashdanoq o'zbek, tojik, yoki boshqa Markaziy Osiyolik ekanini tahmin qilasiz. Keyin sezdirmasdan kuzatishda davom etasiz va, bir necha daqiqadan keyin, xatto gapini ilg'amasdan ishonch bilan qayerlik ekanini o'zingiz uchun aniqlab olasiz. Men bu xulosaga kelgandan keyin yaqinroq borib, ularning bir-biriga gapirishini kutib turardim. O'shanda biron marta ham adashmadim.

Bugungi uchrashuv ham bu nazariyamga yana bir isbot bo'ldi :)

Qish qishligin qilsin

Sovuq, kiyimni teshib badanga yetuvchi shamolni aytmasa, bu yerdagi qishni qish deb atash ham qiyin. Shu kungacha hammaning og'zida bu yilgi qishning naqadar iliq kelgani haqidagi gap bo'ldi. Ayniqsa, o'tgan yilgi izg'irin bilan qiyoslaganda - balkim eshitgandirsiz, qor ko'pligidan bir nechta futbol o'yini va yuzlab samolyot reyslari qoldirilgandi. Men o'tgan yili Toshkentda edim, lekin o'sha yerdan turib 2010-2011 yilning qishi Angliyada g'ayrioddiy qish bo'lganini hayolimdan o'tkazgandim.

Mana oxirgi 2-3 kun ichida havo nihoyat sovidi. Lekin, rostini aytsam, sovuq tushdi deyishga tilim bormaydi, chunki 0 dan pastga 1-2 daraja tushdi. Velosipedda yurganda ayniqsa seziladi - qo'lqopsiz yurib bo'lmaydi, qo'llar qotib qoladi. Ertalablari atrofdagi hamma narsa - dalalardagi haliyam yashil ekinlardan tortib velosipedlarning egarlarigacha - qirov bilan qoplanadi. Qordan darak yo'q, lekin men uncha noliyotganim ham yo'q. Bizga qirov ham bo'ladi, hozircha. Lekin qishning yarmi qoldi, shuning uchun, qishligin qilsin.

Kitoblar haqida

Har kitob do'koniga kirganimda bir kitob ko'tarib chiqmaslik uchun o'zimni tutishga harakat qilaman. Har doim ham uddasida chiqa olmayman:) Chunki (yaxshi) kitob shunchalik ko'pki, boshqa ish qilmay ertalabdan kechgacha o'qisayam, tugatish imkonsiz! Shu sababdan, o'zim hurmat qilgan adabiy gazetalarda (LRB, NYRB va TLS, Economistning adabiyot va san'at sahifalari va blogi) maqtalgan asarlarni ipga tizganday xotiramda yig'ib boraman, kitob do'konida esa ularni varaqlab ko'raman. Birinchi uch qator yoki sahifadayoq qayerda turganimni unutib, kitobning "ichiga" kirib ketolsam, albatta sotib olaman. Shu yo'l bilan o'zim uchun sevimli yozuvchilarni kashf qilganman (Paul Auster, Orhan Pamuk, Haruki Murakami va hk.). Yana bir tanlash usuli - didiga ishonganim insonlarning tavsiyasi. Ko'pincha tavsiya qilgan odam kitobniyam berib turadi o'qishga :)

Rasmdagi o'ng tomondagi kitob - oxirgi o'qib tugatgan romanim. Maroq bilan o'qib chiqdim. Kitob haqida 1 yil davomida eshitib, o'qib, oxiri Londonga bir borganimda sotib olgandim, avtobusda o'qish uchun. Bu yozuvchining yozish usuli (uslubi emas, usuli) to'g'risida qaysidir gazetada o'qigandim ham: bo'mbo'sh xonada bitta yozuv mashinkasi va uyum-uyum qog'oz bilan yuzma-yuz, tarki dunyo qilib yozar ekan kitoblarini. Xullas, bir necha oy davomida bu kitobni o'ylab yurib, olib, o'qib chiqdim va menga juda yoqdi. Bu kitobda hamma narsa bor: hayot qiyinchiliklari, ota-o'g'il munosabatlari, sevgi, rashk, atrof-muhit haqida qayg'urish...xullas, juda ko'p mavzular, lekin ajoyib til bilan yozilgan. Dunyoga kulimsirab qaragan holda yozilgan kitob degan bo'lardim, chunki hatto qiyin mavzular ta'riflangan sahifalarda ham albatta jilmayasiz, hech bo'lmaganda befarq qolmaysiz. Yozuvchining tasavvur kuchi deb shuni aytishsa kerak.

Chapdagi kitob, aniqrog'i muallif bilan tanishuvimiz esa kamida 5-6 yil oldin boshlangan. Talabalik paytlarimda Pynchonni adabiyot bo'yicha Nobel mukofotiga har yili da'vogar bo'lishi haqida qayerdadir o'qib, qiziqib qolgandim. Universitet kutubxonasidan borib qo'limga tushgan birinchi kitobini olib, o'qishni boshlaganman. Uning kitoblari esa hajm bo'yicha Dostoyevsky asarlaridan qolishmaydi: har kitobi bir g'ishtday keladi. O'shanda 5-6 betcha "kirolganman" kitobning ichiga - undan uyog'iga taslim bo'lishga majbur bo'lganman. Birinchidan, ingliz tilini ip qilib eshvoradigan yozuvchilardan - boshqa tillarga eng qiyin tarjima qilinadigan yozuvchi degan "sharafga" ham ega Pynchon. Uning ustiga, kitobda hikoya qilingan voqea va personajni to'liq his qilolmaganim uchunmi, "e bor-e" deganman. Odatda, bunday hollarda o'zimni majbur qilib bo'lsayam, kitobni oxirigacha o'qib chiqaman, lekin yana kamida 500 bet ana shunday "kurash" ichida o'tishini tasavvur qilib, kitobni jimgina kutubxonaga topshirib yuborgandim.

Bugun esa boshqa romanini - buyam ingichka emas, naq 900 bet - ko'rdim-u, shartta sotib oldim. Qanday qilib bo'lmasin, o'qib chiqaman, deb qaror qildim. Hech bo'lmaganda uyqusiz kechalarda miyani "charchatishga" yarab qolar, deb umid qilayapman :).

Sizchi, sizning oxirgi o'qib chiqqan kitobingiz qaysi?

Yangi yilni kutib olganim haqida

Yangi yilni qanday kutib olsang, uni shunday o'tkazasan, degan gap bor. Ushbu naqlni eslab, yuqoridagi ajoyib videoni ko'rib, bu bola 2012-yilni rang-barang va porloq shaklda o'tkazadi, deb o'ylayotgan bo'lsangiz kerak. Rostini aytsam, men ham shuni xohlagan bo'lardim. Lekin aslida qanday bo'lgani haqida qisqacha yozmoqchiman.

Kembridj talabalar bilan to'la, kichkina joy bo'lgani uchun, Christmas ta'tili boshlanishi bilan ko'chalariga suv quyganday jimjitlik cho'kadi. Shu sababdan, yangi yilni bunday joyda kutishni unchalik ham xohlamay turgandimki (uni ustiga, oilasi yonida bo'lmagandan keyin odamga yangi yil ham uncha tatimaydi), bir guruh do'stlar Londonga borish taklifi bilan chiqib qoldi. Jon-jon deb rozi bo'ldim.

Poytaxtga poyezdda boradigan bo'ldik. Men Manchester davrlarimda Londonga poyezdda 2-3 marta borgandim, lekin bu davlatda avtobus har doim poyezddan arzon bo'lgani uchun, hali Kembridj-London orasida poyezdda yurib ko'rmagandim. Lekin bularning temir yo'l kompaniyasining qiziq chegirmalari bor ekan: 4 kishi bo'lib borsangiz, bilet yarim narxidan ham pastroqqa sotilar ekan. Shunday qilib, 31 dekabr kechqurun 5 yarimdagi poyezdda 6 kishi bo'lib Londondagi King's Cross vokzaliga qarab yo'l oldik va 1 soat o'tar-o'tmas u yerga yetib bordik. Poyezd vokzalga yetib borishiga oz qolganda Arsenalning Emirates stadioning shunday biqinidan o'tib ketdi (Arsenal muxlislari bormi o'quvchilar orasida? Gap orasida aytib o'tay, men Arsenal muxlisi emasman:).

Bir necha soat ko'cha aylanib va kechki ovqatni yeb olgandan keyin, do'stlar bilan Temza daryosi bo'yiga borishga qaror qildik. Yangi yil kirib kelishiga 2 soatdan ko'proq vaqt bor edi (O'zbekistonda esa o'sha paytda 2012 yil allaqachon kirib kelgandi), lekin odam ko'p bo'lishini hisobga olib, ertaroq chiqishga qaror qildik. O'sha kuni qaysidir gazetada mushakbozlikni tomosha qilish uchun 250 ming odam ko'chaga chiqishi taxmin qilinayotgani haqida o'qigandim. 250 ming odam-a! 3 ta liq to'la Old Trafford stadionini tasavvur qilishga harakat qildim, lekin uddasidan chiqolmadim.

Metroning Embankment stansiyasidan chiqib, minglab odamni ko'rganimdan keyin, erta chiqib yaxshi qilganimizni tushundim. Ko'cha to'la odam edi, keng ko'chani to'ldirib ketayotgan odamlar bir-birlarining yelkalariga tegib ketishayotgandi. Kap-katta odamlar bir-birimizni yo'qotib qo'ymaslik uchun qo'l ushlashib oldik (bir marta yo'qotib qo'ydik ham - yaxshiyam uyali aloqa bor). Ustunlarga katta qilib "Mushakbozlik buyoqda bo'ladi" deb yozilgan e'lonlar osib qo'yilgan, yo'l chetlarida politsiyachilar jamoat tartibini saqlab turishibdi. Yerda siniq shishalar ko'p - har doim chiqindini qutiga tashlab o'rgangan odamlar ham shuncha odamning ichida o'zini erkin his qilib naq ko'chaning o'rtasiga tashlab yurishibdi. Pivo shishasini yerga chil-chil sindirgan yosh-yalangdan bir nechtasini o'z ko'zim bilan ko'rdim. Lekin umuman olganda odamlar muammo chiqarmasdan daryo bo'yiga qarab borishda davom etishdi.

Kamida yarim soat yurgandan keyin mushakbozlik bo'ladigan joyga yetib keldik. Yangi yilga hali 1 soatdan ko'proq vaqt bor edi, bir amallab o'tkazdik. Nihoyat, mushakbozlik boshlandi. Birinchi 2-3 daqiqa yaxshi ko'rindi, lekin undan keyin hammayoqni mushak tutuni qoplab, biz turgan joydan hech narsa ko'rinmay qoldi. Menimcha, shamol biz tomonga esib, hamma tutunni bizga olib kelgani uchun, eng qiziq va chiroyli mushaklarni ko'rolmay qoldik. Ertasi kuni yuqoridagi videoni ko'rib, bolalardan bittasi "yo bizning ko'zimizda bir gap bor, yo bu videoni Hollywoodda montaj qilishgan" deb qoldi :)

Mushakbozlik tugagandan keyin yana 1 soatcha piyoda yurib eng yaqindagi metro stansiyalaridan biriga tushdik va vokzalga yetib bordik. Poyezdda odam shunchalik ko'p ediki (oxirgi poyezd bo'lgani uchun), tik turib ketganlar ko'p bo'ldi. Bir nechta quvonchini ichiga sig'dirolmagan shovvozlar baralla qo'shiq aytib, baqir-chaqir qilib ketganiga qaramasdan, qotib uxlab qolibman. Poyezd Kembridjga kelganida yangi yil ham, mushakbozlik ham esimdan chiqib bo'lgan edi :).

Qo'shnilar haqida

Men Kembridjlik bo'lmaganim uchun bu yerda ijarada turaman, lekin boshqa ko'pchilik talabalar kabi kollej yotoqxonasida emas (kollejlar va umuman kollegiat tizimi haqida hali bir vaqt topib yozarman), xususiy uyda bir kichkina xonani ijaraga olganman. Uyning egasi ham shu uyda yashaydi, uning oila a'zolari ham. Oila a'zolari deganda faqat bitta o'g'lini nazarda tutayapman. Katta o'g'li boshqa shaharda o'qiydi, Yangi Yil ta'tilida uyda 10 kuncha turdi, 2 kuncha ilgari yana o'qishiga qaytib ketdi.

O'zi nima uchun bular haqida gap ochdim? Aslida har qanday yangi joyga borib, yangi odamlarni ko'ra boshlaganimda ularning hayot tarzi, kundalik ishlari, qiziqishlari va eng muhimi - an'analari va turmushning yozilmagan qonun-qoidalariga ahamiyat berishga harakat qilaman. Angliya umuman olganda men uchun yangi joy emas, chunki oldin Manchester shahrida 1 yil davomida bo'lganman, faqat u paytlar universitet yotoqxonasida o'zim kabi chet ellik talabalar orasida turganman. Birovning uyida turish boshqacharoq bo'lishini o'sha kezlar tasavvur ham qilolmasdim.

Uy egasi - yoshi 45 bilan 55 lar o'rtasidagi erkak, kasbi me'mor. Uydan turib ishlaydi: juda ko'p vaqtini kompyuterda bir narsalar chizib (menimcha loyiha bo'lsa kerak) va uzoq vaqt telefonda klientlar bilan gaplashib o'tkazadi. Ishidan ozmi-ko'pmi daromad keladi shekilli, qolgan qismini uyining bo'sh xonalarini menga o'xshagan chetdan kelganlarga ijaraga beradi.

Uning 17 yashar o'g'li (Kembridjdagi qaysidir o'rta o'quv yurtida o'qiydi) - ko'zoynakli, to'ladan kelgan yosh bola. Umuman olganda oddiy oila, hatto bularning oilasini biroz ziyolilarga qo'shsa ham bo'ladi, garchi uyda biron kishining kitob o'qiganini ko'rmagan bo'lsam-da (oliy ma'lumotli degan ma'noda aytmoqchi edim: katta o'g'il universitetda o'qiydi, regbi bo'yicha murabbiylik sohasida). Meni hayron qoldiradigan narsa mana bu: kichkina o'g'il bo'sh vaqt topdi deguncha televizorning oldidagi divanlardan biriga oyog'ini uzatib yotib oladi. Men uyga kelgan paytimda ko'pincha televizor ko'rayotgan bo'ladi; men ovqat pishirib, yeb, idish-tovoqlarni yuvib, xonamga chiqib ketayotganimda yigitchaning ko'zoynaklarida haliyam televizor nurlarining aksini ko'raman. O'ziyam bundan biroz hijolat bo'lsa kerak (mening oldimda emas, albatta, otasining oldida), ko'chadan kelib eshikni ocha boshlaganimda bazan o'rnidan uchib turib, eshikka qaraydi. Huddi ayb ish ustida ushlangan odamday. Boshqa shaharda o'qiydigan katta o'g'il ham televizor ishqibozlari safiga kirarkan - oxirgi 10 kun ichida ikki aka-uka sutkaning kamida 10 soatini TV yonida o'tkazishdi. Menimcha ekranda bir narsa qimirlab tursa bo'ldi, ko'raverishadi.

Uyda mendan boshqa yana ikkita ijarachi bor - bittasi menga o'xshab doktorlik darajasida o'qiydigan aspirant. Qisqa suhbatlarimizdan birida neyrobiologiya sohasida tadqiqot qilishini, dissertaciyasini deyarli yozib bo'lganini aytgandi. O'zi Finlandiyadan (aha, Nokia yurti), lekin otasi u yerga Hindistondan qachonlardir ko'chib borgan. Uydan yaqindagina ko'chib chiqqan yigit ham qiziq tarixga ega edi - ota-onasi eronlik kurdlardan, o'zi esa Germaniyada tug'ilgan. Uning o'rniga mening yonimdagi xonaga yoshi kattaroq Slovakiyalik ayol ko'chib kirdi, qaysidir kollej laboratoriyasida farrosh bo'lib ishlaydi.

Ana shunday qo'shnilarim bor. Ular bilan oshxonadan boshqa joyda deyarli ko'rishmaymiz, ko'rishsak-da "salom-alik"dan nariga o'tmaymiz.